Ως γλαύκωμα ορίζονται διάφορες παθολογικές οντότητες. Κοινό σημείο όλων αποτελεί η σε προχωρημένο στάδιο καταστροφή του οπτικού νεύρου με κοίλανση της κεφαλής του στο βυθό (οπτικός δίσκος). Συχνά υφίσταται διαταραχή εκροής του υδατοειδούς υγρού με παθολογική αύξηση της ενδοφθαλμίου πιέσεως. Οι αιτίες όπως κι οι ενοχλήσεις μπορεί να είναι κάθε φορά διαφορετικές, κοινό στοιχείο όμως αποτελεί πάντα η καταστροφή με τον καιρό των νευρικών ινών. Μέσω αυτής επέρχονται ελλείμματα του οπτικού πεδίου. Αθεράπευτη η νόσος μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη τύφλωση.

Φυσιολογικός οπτικός δίσκος Γλαυκωματικός οπτικός δίσκος

 

Πως επέρχεται το γλαυκωμα;

Στο μάτι υπάρχει ο ονομαζόμενος πρόσθιος (ανάμεσα στον κερατοειδή και την ίριδα) κι ο οπίσθιος (μεταξύ ίριδος και φακού) θάλαμος. Οι δύο αυτοί θάλαμοι είναι πλήρεις υδατοειδούς υγρού το οποίο παράγεται από το επιθήλιο του ακτινωτού σώματος και μέσω της κόρης φθάνει στον πρόσθιο θάλαμο. Από εκεί εκρέει μέσω της γωνίας του προσθίου θαλάμου (μεταξύ ίριδος και κερατοειδούς) αρχικά στο κανάλι του Schlemm και κατόπιν στις επισκληρίδιες φλέβες. Εάν η εκροή αυτή εμποδίζεται, επέρχεται συσσώρευση του υδατοειδούς υγρού κι αύξηση της ενδοφθαλμίου πιέσεως.

Τύποι γλαυκώματος :

• Πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας : προκαλείται λόγω διαταραχής της ισορροπίας μεταξύ ενδοφθαλμίου πιέσεως κι αιμάτωσης του οπτικού νεύρου. Μπορεί να εμφανιστεί και σε συνθήκες στατιστικά «φυσιολογικής» πιέσεως.
• Πρωτοπαθές γλαύκωμα αποκλεισμού της γωνίας ή γλαύκωμα κλειστής γωνίας λόγω στένωσης της γωνίας προσθίου θαλάμου.
• Πρωτοπαθές συγγενές γλαύκωμα σε νεογέννητα και παιδιά λόγω ελλιπούς ωρίμανσης των ιστών.
• Δευτερογενές γλαύκωμα λόγω αύξησης της πιέσεως ως αποτέλεσμα ή επιπλοκή άλλων οφθαλμικών παθήσεων (φλεγμονές, τραύματα, σακχαρώδης διαβήτης κι άλλες αγγειακές οφθαλμικές νόσοι) κατά την πορεία των οποίων προκαλείται παρεμπόδιση της εκροής του υδατοειδούς υγρού.

Ποιοι προσβάλλονται από γλαύκωμα;

Περίπου 4% όλων των ανθρώπων προσβάλλονται κατά τη διάρκεια της ζωής τους από γλαύκωμα, συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών. Παράγοντες κινδύνου αποτελούν:

• Ηλικία άνω των 65 ετών
• Ιστορικό κληρομικότητας
• Καρδιοαγγειακές ασθένειες
• Βαριάς μορφής ενδοφθάλμιες φλεγμονές
• Υψηλή μυωπία / υπερμετρωπία
• Θεραπεία με κορτιζόνη
• Νικοτίνη

Ενοχλήσεις, συμπτώματα;

• Το πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας είναι η πιο συχνή μορφή.  Ξεκινά απαρατήρητο χωρίς να προκαλεί πόνο. Αθεράπευτο προκαλεί βλάβη στο οπτικό νεύρο με ελλείμματα στο οπτικό πεδίο και τελικώς τύφλωση.
• Στο οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας εμφανίζονται ισχυροί πόνοι στο μάτι και στο κεφάλι, απότομη μείωση της όρασης, συχνά τάση για έμετο ή έμετος. Ο οφθαλμικός βολβός είναι κόκκινος και σκληρός.
• Τα νεογέννητα  τα οποία πάσχουν από συγγενές γλαύκωμα εμφανίζουν ασυνήθιστα «όμορφα – μεγάλα» μάτια, φωτοευαισθησία και δακρύρροια.

Διάγνωση του γλαυκώματος;

Η διάγνωση γίνεται με τη βοήθεια κλινικών και παρακλινικών εξετάσεων. Το οπτικό νεύρο μπορεί να εξεταστεί από τον έμπειρο στο γλαύκωμα οφθαλμίατρο στη σχισμοειδή λυχνία. Σύγχρονη εξαταστική μεθόδο αποτελεί η τρισδιάστατη απεικόνιση του οπτικού δίσκου και υπολογισμού του πάχους της στοιβάδας των νευρικών ινών του αμφιβληστροειδούς μέσω  εκπομπής ακτίνας LASER στα πλαίσια εξέτασης με OCT.

Με τη βοήθεια της τονομέτρησης μπορεί να μετρηθεί η ενδοφθάλμια πίεση. Αυτή βρίσκεται φυσιολογικά κάτω από τα 21 mmHg, κατά μέσο όρο στα 15 mmHg. Στα πλαίσια επεισοδίου οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας μπορεί να αυξηθεί ακόμη κι έως τα 80 mmHg. Κατά τη μέτρηση της ενδοφθαλμίου πιέσεως ενσταλάζεται αρχικά αναισθητικό κολλύριο στον κερατοειδή κι ένα ειδικό όργανο το οποίο είναι εφαρμοσμένο στη σχισμοειδή λυχνία τον ακουμπά για λίγα δευτερόλεπτα. Εναλλακτικά η πίεση μπορεί να μετρηθεί με το τονόμετρο αέρος χωρίς ενστάλλαξη κολλυρίου κι επαφή κάποιου εργαλείου με τον κερατοειδή, η μέτρηση ωστόσο συχνά δεν είναι ιδιαίτερα αξιόπιστη. Βασική προϋπόθεση σωστού υπολογισμού της πίεσης αποτελεί να γνωρίζει ο ιατρός το πάχος ή την υστέρηση του κερατοειδούς.

Επιπλέον διεξάγεται εξέταση του κεντρικού οπτικού πεδίου, η λεγόμενη αυτόματη περιμετρία για εντοπισμό τυχόν υφιστάμενων ελλειμμάτων οπτικού πεδίου. Σημειώνεται δε πως ο ασθενής μπορεί να πάσχει από γλαύκωμα ακόμη κι αν εμφανίζει φυσιολογική ενδοφθάλμια πίεση (πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοικτής γωνίας με φυσιολογική πίεση) ή φυσιολογικό οπτικό πεδίο (προπεριμετρικο γλαύκωμα). ¨Έχει βρεθεί πως ακόμη και μετά από καταστροφή του 45% των νευρικών ινών του αμφιβληστροειδούς μπορεί το αποτέλεσμα της εξέτασης του οπτικού πεδίου να είναι απολύτως φυσιολογικό.

Για να ανακαλυφθεί και να θεραπευθεί έγκαιρα το γλαύκωμα  προτού κάνουν την εμφάνισή τους βαριές, μη αναστρέψιμες βλάβες συνιστάται μετά την ηλικία των 40 ετών ετήσιος προληπτικός έλεγχος.

Φυσιολογικό οπτικό πεδίο Αρχόμενο γλαύκωμα Προχωρημένο γλαύκωμα

Θεραπεία

Στόχος της θεραπείας είναι κυρίως η ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης με σκοπό την σταθεροποίηση της κατάστασης και την αποφυγή περαιτέρω βλάβης του οπτικού νεύρου.

• To oξύ γλαύκωμα απαιτεί άμεση, επείγουσα αντιμετώπιση διότι αθεράπευτο μπορεί να οδηγήσει μέσα σε λίγες ώρες σε τύφλωση. Η θεραπεία είναι τόσο συντηρητική (ενστάλαξη κολλυρίων, ενδοφλέβια χορήγηση φαρμάκων που μειώνουν δραστικά την ενδοφθάλμια πίεση) όσο και χειρουργική (ιριδοτομή με YAG–Laser, ιριδεκτομή).
• Το συγγενές γλαύκωμα στα νεογέννητα πρέπει να αντιμετωπίζεται χειρουργικά όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
• Στο χρόνιο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, τη συχνότερη μορφή στους ενήλικες μειώνεται η πίεση με καθημερινή χρήση αντιγλαυκωματικών κολλυρίων. Κάποια από τα αντιγλαυκωματικά μειώνουν την παραγωγή υδατοειδούς υγρού, κάποια άλλα βελτιώνουν την εκροή του. Το είδος και η συχνότητα λήψης αυτών των φαρμάκων προσαρμόζεται κάθε φορά ανάλογα με τον ασθενή. Τις περισσότερες φορές αρκεί η φαρμακευτική αγωγή όσον αφορά στη ρύθμιση της πίεσης.

Εάν η φαρμακευτική αγωγή αποδειχθεί ανεπαρκής καθώς και σε περίπτωση παρενεργειών ή δυσανεξίας εξετάζεται η περίπτωση χειρουργικής αντιμετώπισης. Οι μέθοδοι που ακολουθούνται είναι οι εξής:

• Εκροή του υδατοειδούς υγρού από τον πρόσθιο θάλαμο κάτω από τον επιπεφυκότα μέσω κατασκευής μίας « τεχνητής οδού» εκροής στο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας (τραμπεκουλεκτομή, βαθειά σκληροτομή).
• Διάνοιξη του προσθίου θαλάμου μέσω αφαίρεσης ενός τμήματος της ίριδας (YAG–Laser, ιριδεκτομή) ή μέσω επέμβασης καταρράκτη.
• Τοποθέτηση βαλβίδας παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού από τον πρόσθιο θάλαμο κάτω από τον επιπεφυκότα.
• Τραμπεκουλοπλαστική με LASER στο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας.

Βαλβίδα τύπου Ahmed

Πρόγνωση:

Αθεράπευτο το γλαύκωμα οδηγεί μακροπρόθεσμα σε τύφλωση. Καθοριστική είναι η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπισή του διότι οι βλάβες του οπτικού νεύρου είναι μη αναστρέψιμες. Με τη σωστή αγωγή ο στόχος είναι τις περισσότερες φορές εφικτός και η πρόοδος της νόσου διακόπτεται.

Το γλαύκωμα είναι πολλές φορές κληρονομικό. Σε περίπτωση προσβολής κάποιου συγγενούς επιβάλλεται ο οφθαλμολογικός έλεγχος το αργότερο στην ηλικία των 35 ετών.

Μορφές γλαυκώματος

Πρωτοπαθή γλαυκώματα

Πρωτοπαθή γλαυκώματα ονομάζονται αυτά των οποίων η αιτία δεν είναι κάποια άλλη οφθαλμική νόσος.

Γλαύκωμα ανοικτής γωνίας

Είναι η συχνότερη μορφή γλαυκώματος. Συνήθως εμφανίζεται μετά την ηλικία των 30 ετών, μπορεί όμως να κάνει την εμφάνισή του νωρίτερα. Η κληρονομικότητα είναι συχνή.

Γλαύκωμα «φυσιολογικής πίεσης»

Ανήκει στην κατηγορία των πρωτοπαθών γλαυκωμάτων. Χαρακτηριστική είναι η βλάβη του οπτικού νεύρου παρά τη φυσιολογική πίεση. Οι ασθενείς αυτής της κατηγορίας εμφανίζουν περιορισμένη αιμάτωση του οπτικού νεύρου κι ενίοτε υπνική άπνοια καθώς και χαμηλή αρτηριακή πίεση κυρίως κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου όπως κι αίσθημα αιμωδίας των άκρων.

Συγγενές γλαύκωμα

Μέσω διαταραχής ανάπτυξης της γωνίας του προσθίου θαλάμου κατά τη διάρκεια της εμβρυικής περιόδου επέρχεται δυσκολία εκροής του υδατοειδούς υγρού. Μπορεί να συνυπάρχει με άλλες σωματικές δυσμορφίες. Η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση μπορεί να προκαλέσει μονόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη αύξηση του μεγέθους του οφθαλμικού βολβού (βούφθαλμος, υδρόφθαλμος). Σε περίπτωση υποψίας συγγενούς γλαυκώματος είναι απαραίτητη η άμεση εξέταση και μέτρηση της ενδοφθαλμίου πιέσεως σε ολική αναισθησία κι αν κριθεί αναγκαίο η χειρουργική αντιμετώπιση με σκοπό την αποφυγή μόνιμης βλάβης.

Οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας

Το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας κάνει την εμφάνισή του ξαφνικά λόγω αναστολής εκροής του υδατοειδούς υγρού από την άμεση επαφή της πρόσθιας επιφάνειας του φακού με την οπίσθια της ίριδος κάτι το οποίο προκαλεί απόφραξη της γωνίας του προσθίου θαλάμου. Η απότομη αύξηση της πίεσης σε επίπεδα ακόμη και άνω των 60 mmHg προκαλεί ξαφνική απώλεια της όρασης, ισχυρούς πόνους στο μάτι και το κεφάλι, δακρύρροια, τάση για έμετο και έμετο. Σχεδόν πάντα προσβάλλεται μόνο ο ένας οφθαλμός. Η οξεία αυτή γλαυκωματική κρίση μπορεί να υποχωρήσει και να εμφανιστεί εκ νέου στο μέλλον. Στην ομάδα υψηλού κινδύνου ανήκουν οι ασθενείς με υψηλή υπερμετρωπία και αυτοί με αυξημένο πάχος φακού λόγω καταρράκτη. Ο κίνδυνος οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας πάυει να υφίσταται σε όσους έχουν υποβληθεί σε εγχείρηση καταρράκτη.

Χρόνιο γλαύκωμα κλειστής γωνίας

Η αύξηση της πίεσης προκαλείται επίσης λόγω μερικής απόφραξης της γωνίας προσθίου θαλάμου. Η υψηλή υπερμετρωπία και ο προχωρημένου σταδίου καταρράκτης αποτελούν τους κύριους παράγοντες κινδύνου. Συστηματική χορήγηση φαρμάκων κι ενστάλαξη κολλυρίων με σκοπό τη μείωση της ενδοφθαλμίου πιέσεως καθώς και συστολή της ίριδας (μύση), ιριδοτομή με YAG–Laser, χειρουργική ιριδεκτομή κι εγχείρηση καταρράκτη αποτελούν τα θεραπευτικά μέσα αυτής της μορφής γλαυκώματος.

Δευτεροπαθή γλαυκώματα

Γλαυκώματα τα οποία προκαλούνται από ασθένειες του οφθαλμού ή γενικευμένες νόσους ονομάζονται δευτεροπαθή. Οι συχνότερες αιτίες είναι το σύνδρομο ψευδοαποφολίδωσης, η παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια λόγω σακχαρώδους διαβήτη, απόφραξη φλέβας ή αρτηρίας του αμφιβληστροειδούς, ενδοφθάλμια φλεγμονή (ραγοειδίτιδα), οφθαλμικοί όγκοι, τοπική ή συστηματική θεραπεία με κορτιζόνη, τραύμα και το σύνδρομο διασποράς της χρωστικής.